Hij of ik? - Bettie Elias ★★★
Korte inhoud
In dit verhaal volgen we Sam, een jonge Oegandees, die samen met zijn zus en enkele vrienden ontvoerd is door het rebellenleger. Van de ene op de andere dag werd heel hun leven door elkaar geschud. Ze weten niet wat er met hun ouders gebeurd is, moeten andere dorpen helpen plunderen en in brand steken, maar het ergste van al is dat ze andere kinderen moeten straffen die het erop wagen om te vluchten. Bang om zelf geslagen en gemarteld te worden, doen ze blindelings wat de commandant hen opdraagt, zelfs als dat betekent dat ze hiervoor mensen moeten vermoorden. De reis naar Soedan is lang en vol gevaar, maar Sam hoopt vurig een kans te krijgen om het op een lopen te zetten, alleen moet hij er dan voor zorgen dat de rebellen hem niet te pakken krijgen …
Tijd en ruimte
De auteur maakt gebruik van een gemarkeerde ruimte, namelijk het noorden van Oeganda. Sam woonde er met zijn zus en ouders in een klein dorpje. Wanneer hij ontvoerd wordt, moet hij samen met de andere kinderen en het rebellenleger de tocht verderzetten naar Soedan. Het verhaal speelt zich af in de 21e eeuw, maar verdere informatie over de tijd krijgen we niet. Zelfs het hoofdpersonage is zich niet meer bewust van de tijd. Hij weet niet hoe lang hij precies al bij het rebellenleger zit (‘In het begin telde hij de dagen nog en de nachten, maar hij is de tel intussen kwijtgeraakt’). Het verhaal begint in medias res, want het moment van de ontvoering heeft de lezer niet meegemaakt. Het wordt pas achteraf d.m.v. een flashback verteld. Het verhaal verloopt voor het grootste gedeelte chronologische, maar heel af en toe wordt het onderbroken door flashbacks, waardoor het dus een discontinu verloop kent.
Hoofdthema
Bettie Elias legt de nadruk op het thema kindsoldaten. Heel het verhaal door krijgt de lezer een beschrijving van wat kindsoldaten meemaken. Bovendien worden de gebeurtenissen verteld door Sam die nog maar een kleine jongen is en niet goed begrijpt waarom de rebellen dat doen. Zijn verhaal is een getuigenis van wat hij onderweg allemaal ziet, hoort en moet doen. Het boek is geïnspireerd op een verslag van zo’n kindsoldaat die is kunnen ontsnappen. Deze verhalen vinden dan verder hun weg naar de westerse wereld, waar de mensen vol afschuw naar deze verhalen luisteren. Veelal wordt er gezegd dat ze niet goed begrijpen waarom die kinderen uiteindelijk meedoen met die gruwelijke massamoorden. Ik denk dat de auteur d.m.v. dit boek daar graag op wil reageren, want zij brengt heel goed over dat kindsoldaten meestal geen keuze hebben behalve de keuze tussen hij of ik, wat tevens heel mooi de titel van het boek verklaart.
Appreciatie
Ik vind dit een zeer aangrijpend verhaal. Het is een onderwerp waar onze westerse wereld veel over hoort, maar slechts weinig deert omdat het zich zo ver van ons afspeelt. Ik vind het knap dat de auteur onverbloemd neerschrijft hoe het er echt aan toegaat in zo’n rebellenleger, hoewel het boek bestemd voor een jong publiek. Bovendien is het naar mijn mening een goede zaak dat Vlaamse en Nederlandse tieners een idee krijgen over hoe kinderen in gebieden zoals Oeganda, Soedan etc. vaak in erbarmelijke omstandigheden terechtkomen.
Je merkt aan de lay-out en woordkeuze van de tekst dat dit boek bestemd is voor kinderen vanaf 12 tot 14 jaar. Zoals ik reeds gezegd heb, stelt Bettie Elias het verhaal zeer realistisch voor. Ze wil de waarheid niet ‘achterhouden’ voor jongeren maar hen net met deze problematiek confronteren. Daarom vermoed ik dat kinderen dit boek ook weten te appreciëren en het bekronen. Ook van mij krijgt het boek drie sterren omdat het mooi geschreven en een gedurfd thema is, maar het is eerder bestemd voor jonge tieners en dus minder geschikt voor adolescenten. Wat niet wegneemt dat ik dit boek zeker zou willen aanbevelen aan jonge lezers Het is een goed initiatief om dit probleem meer in de aandacht te brengen van de media. Ook al kunnen we er zelf misschien niet veel aan doen, het is belangrijk dat het verhaal van deze kindsoldaten ten minste verteld wordt. Of om het met de woorden van Els De Temmerman in het nawoord van het boek te zeggen: “Zwart of blank, kinderen zijn kinderen, overal ter wereld. Ze zijn per definitie onschuldig. Hen inzetten als goedkope en gemakkelijk te manipuleren soldaten in oorlogen is een van de grootste schandes van deze tijd”.