De jongen in de gestreepte pyjama - John Boyne    ★★★★

Korte inhoud

Bruno is negen jaar en woont in Berlijn. Hij heeft het daar ontzettend naar zijn zin, zeker omdat hij met zijn kameraden geregeld op ontdekkingsreis gaat en dolle avonturen beleeft. Als zijn vader door de Furie wordt gepromoveerd, komt er een einde aan zijn mooie leventje en moeten ze verhuizen naar Oudwis, een plaats waar Bruno niet graag woont, want hij daar heeft geen vriendjes meer om mee te spelen, tot hij op een dag Schmuel ontmoet. De jongens worden beste vrienden ondanks het grote hek dat hen scheidt.

Tijd en ruimte

Aangezien het verhaal over de Holocaust vertelt, heeft de auteur hier een concrete tijd en ruimte gebruikt. De tijd waarin het verhaal speelt zich af is het jaar 1943. WOII is op dat moment volop bezig, al merk je hier als lezer weinig tot niets van in het verhaal, omdat het wordt verteld door Bruno. Hij is echter nog maar negen en begrijpt niets van al hetgene wat ‘achter het hek’ gebeurt.

Er worden in het boek twee plaatsen vermeld: Berlijn en Oudwis. Deze laatste plaats getuigt opnieuw van Bruno’s jonge leeftijd, want hij is niet in staat om de plaats correct uit te spreken. Ik had in het begin niet onmiddellijk door dat het hier om Auschwitz ging. Ik dacht dat het de naam van het huis was waar Bruno met zijn gezin woonde, pas in een volgende passage begreep ik de betekenis hierachter en vond ik het bijzonder inventief van de auteur om het zo te benoemen.

Hoofdthema

Hoewel ik reeds vertelde dat het verhaal in wezen om de Holocaust gaat, staat hier de bijzondere vriendschap tussen Bruno en Schmuel centraal. Beide jongens blijken heel veel met elkaar gemeen te hebben: op dezelfde dag geboren, allebei plots moeten verhuizen, zich eenzaam voelen, ... Het enige wat hen van elkaar onderscheidt zijn de kleren die ze dragen, maar dat lijkt de jongens niet te deren. Ik denk dat de auteur de lezer hier bewust de boodschap wilde meegeven dat het voor kinderen helemaal niet uitmaakt welke afkomst of huidskleur, etc. andere kinderen hebben, want ze zijn toch net als henzelf kinderen die  graag willen spelen en plezier maken? Dit staat duielijk in groot contrast met volwassenen die mensen veel sneller van elkaar zullen onderscheiden en beoordelen.

Ik vind dan ook dat John Boyne deze boodschap op zeer sublieme wijze heeft overgebracht. Zelfs in de titel De jongen met de gestreepte pyjama voel je dat Bruno Schmuel als een gewone jongen ziet (alleen met vreemde kleren aan). Moest Bruno zich beter hebben gevoeld dan Schmuel dan had het verhaal hoogstwaarschijnlijk de titel De jood met de gestreepte pyjama aan gekregen.

Appreciatie

Het is ondertussen al enkele jaren geleden dat ik de verfilming van dit jeugdboek gezien heb. Ik was op een avond aan het zappen en kwam plotseling terecht op een zender die De boy in the striped pyjamas uitzond. Zonder echt goed te weten waar het verhaal over ging, ben ik blijven kijken, want het verhaal wist zeker mijn aandacht vast te houden. Ik weet dat ik op het einde van deze film ontzettend hard bedroefd was en heb moeten huilen. Zelfs de dag daarna heb ik er nog veel over lopen nadenken. Nadien vernam ik echter dat deze film gebaseerd was op een jeugdboek. Ik nam me dus voor dit boek te lezen, omdat ik uit ervaring weet dat boeken in de meeste gevallen beter zijn dan de film.

Hoewel het ondertussen al even geleden is dat ik de film gezien heb en dus niet meteen een oordeel kan vellen of het boek ook in dit geval beter is, kan ik wel zeggen dat het vertelperspectief dat Boyne gebruikt zeer goed gekozen is. De lezer komt alles via Bruno te weten en het feit dat hij niet helemaal begrijpt wat er aan de hand is en de dingen vaak mooier verwoordt dan ze werkelijk zijn, maakt het boek zo ontroerend. Onderstaand voorbeeld maakt duidelijk hoe moeilijk het voor kinderen is om alle gruwel en geweld die volwassenen elkaar aandoen te begrijpen.

“Hij schoof zij voeten tegen elkaar en liet zijn arm in de lucht schieten voordat hij zijn hielen tegen elkaar klikte en [...] zei hij de woorden die hij altijd zei als hij afscheid van een militair nam; ‘Heil Hitler’, zei hij, wat, voor zover hij wist, een andere manier was om te zeggen ‘Tot ziens en een prettige dag verder’.

Dit boek is naar mijn mening bijzonder goed en daarom geef ik het ook vier sterren. Niet alleen de thematiek, maar ook de boodschap die de auteur wil overbrengen en de manier waarop Bruno de gebeurtenissen vertelt, maken het boek tot een absolute aanrader. Het enige minpuntje vond ik het laatste hoofdstuk van het boek. Ik heb de indruk dat de schrijver daar iets te snel afrond en het verdriet en intense emoties niet genoeg aan bod laat komen. In dat opzicht heeft de film dit beter weergegeven dan het boek, al ben ik er wel van overtuigd dat het voor de film gemakkelijker was om dit in kaart te brengen, omdat er daar meerdere personages zijn die hun emoties duidelijk kunnen laten zien. In het boek kan de lezer alleen terugvallen op de gedachten, woorden en emoties van Bruno, van zodra dit gegeven verdwijnt, is het verhaal afgelopen.