De roos en het zwijn - Anne Provoost   ★★★ 

Korte inhoud

Rosalena wordt te vroeg geboren en iedereen in haar omgeving is ervan overtuigd dat zij niet lang zal leven. Het is haar moeder echter die niet lang na de geboorte komt te overlijden. Tijdens haar kinderjaren ziet Rosalena er broos en ziekelijk uit. Hierdoor krijgt ze van haar vader steeds mooiere cadeaus dan haar zussen, omdat hij nog steeds denkt dat ze gauw zal sterven. Tot ieders verbazing groeit Rosalena uit tot een zeer mooie vrouw die vele mannenharten sneller doet slaan. Wanneer haar vader met een vergiftigd geschenk van zijn handelsreis terugkomt, vertrekt Rosalena naar de woning van de lelijkste man op aarde om de openstaande schuld te vereffenen.

Tijd en ruimte

Hoewel de roos en het zwijn gebaseerd is op het sprookje de schone en het beest, heeft Anne Provoost dit op geheel eigen wijze herwerkt. In deze context heeft het dan ook weinig te maken met een sprookje, maar heeft eerder iets weg van een historisch verhaal met fictieve elementen. Zo speelt het verhaal zich af in een zeer concrete tijd en ruimte, namelijk in de omgeving van Antwerpen (maar wel aan de andere kant van de Schelde) rond de 14^e eeuw. De sfeer van het boek doet erg middeleeuws aanvoelen en er zijn voldoende elementen in het verhaal die hierop wijzen zoals de angst voor hekserij, de pokkenplaag (eventuele verwijzing naar de pestepidemie ca. 1348) en Antwerpen als belangrijkste havencentrum van Europa.

Hoofdthema

Aan dit verhaal kunnen in principe meerdere thema’s verbonden worden. Een belangrijk element is de schoonheid. In de eerste plaats komt de lichamelijke schoonheid aan bod, denk maar aan Rosalena die door velen ‘de schoonste vrouw op aarde’ wordt genoemd. Daarnaast is ook de innerlijke schoonheid zeer belangrijk in het verhaal. Zo moet Rosalena bij de aartslelijke Thybeert verblijven, maar na verloop van tijd ontdekt ze dat ook hij , weliswaar geen uiterlijke, maar innerlijke schoonheid bezit.

Een tweede hoofdthema is de seksuele rijpheid. Het wordt al snel duidelijk dat Rosalena op jonge leeftijd verlangt naar een man. In eerste instantie is haar vader de man in haar leven, maar hij moet zeer vaak op handelsreis vertrekken. Als hij van huis is, vinden enkele jonge mannen de weg naar het huis van Rosalena en haar zussen (bijvoorbeeld Tiras en Ottokar). Zij trouwen (op beval van hun vader) met Rosalena’s zussen, omdat zij ouder zijn en eerst in het huwelijk moeten treden. Rosalena blijft alleen achter en raakt zeer bedroefd. Ze droomt op een gegeven moment dat een bosgeest haar komt opzoeken en met haar de liefde bedrijft. Uiteindelijk blijken het haar twee schoonbroers te zijn. Tijdens haar verblijf bij Thybeert koestert Rosalena verlangens tegenover hem. Ze kan door zijn uiterlijk heen kijken en bedrijft met hem de liefde. Toch voelt ze zich schuldig tegenover haar vader en zoekt ze hem terug op. Eenmaal thuisgekomen, duurt het niet lang vooraleer ze Thybeert mist. Volgens Provoost zelf is dit een van de belangrijkste elementen in het verhaal: “Disney herleidde het tot een kindersprookje. De kern van het verhaal, dat een meisje alleen maar volwassen kan worden als ze kiest tegen haar vader en voor haar geliefde, is weggelaten. Maar die evolutie van een meisje dat seksueel actief en volwassen wordt, is eigenlijk de essentie” (De Cock, 2001).

Appreciatie

Dit boek mag dan wel geklasseerd zijn als jeugdboek, toch vind ik dit geen evidente keuze. Ik vind het nogal zwaar en de symboliek lijkt me ook (nog) wat te moeilijk voor jongeren. Ik heb het boek ooit (met nog een paar andere jeugdboeken) moeten aankopen in het tweede middelbaar. Ik weet nog goed dat ik in het boek ben beginnen lezen, maar dat ik het na enkele hoofdstukken opzij heb gelegd omdat ik het niet begreep. Vandaar dat ik wel eens wilde nagaan of ik er op deze leeftijd nog steeds hetzelfde over zou denken. Zoals verwacht ging het lezen veel vlotter, al vind ik de sfeer van het boek nog steeds zeer zwaar. Dit is uiteraard een zeer persoonlijke mening en hoeft voor anderen helemaal niet hetzelfde te zijn. Toch blijf ik ervan overtuigd dat dit boek eerder geschikt is voor adolescenten in plaats van jonge tieners. Lijsters deelt duidelijk niet dezelfde mening, want zij categoriseren het boek onder de leeftijd van 13 tot 16 jaar. 

Wat ik wel leuk vond aan het verhaal was de schrijfstijl van de auteur. Ze schrijft heel vlot en maakt gebruik van kleurrijke beschrijvingen die tot de verbeelding spreken. Ik vond ook de geschiedkundige aspecten zeer leuk aan het boek, vooral omdat het verhaal zich in onze regio afspeelt. Ik vermoed ook dat de auteur voldoende onderzoek heeft verricht naar deze periode want ze betuigt in het begin van haar boek dank aan Guido Marnef, die hoogleraar geschiedenis is aan de universiteit van Antwerpen.

Tot slot voeg ik nog een link naar een filmfragment toe. In dit fragment is Anne Provoost zelf aan het woord en geeft ze een verdere toelichting over de roos en het zwijn. Ik ben geheel toevallig op dit filmpje terechtgekomen, maar desondanks heeft haar commentaar mij toch nog extra inzicht in het verhaal gegeven.

www.cobra.be/cm/cobra/videozone/archief/boek/1.676358

Bibliografie

De Cock, G. (2001). De roos en het zwijn: Analyse. Opgeroepen op januari 3, 2014, van Anne Provoost: https://anneprovoost.be/nl/pmwiki.php/DeRoosEnHetZwijn/AnaAVDecock